Η ιστορία πίσω από την ανέλιξη των Bernie Ecclestone και Max Mosley από ανυπότακτους ιδιοκτήτες ομάδων σε κυρίαρχους της Formula 1…
Μέρος 1ο – Μέρος 2ο – Μέρος 3ο – Μέρος 4ο – Μέρος 5ο
Στο τρίτο μέρος της σειράς, βλέπουμε την διάσπαση της F1 σε δύο πρωταθλήματα, η οποία λύθηκε μετά από μια ιδέα του Colin Chapman – ιδέα που πήρε από μια…τοιχογραφία με αγελάδες!
Όπως είδαμε και στο προηγούμενο μέρος, και οι δύο παρατάξεις που μάχονταν για τον έλεγχο της Formula 1 είχαν αποφασίσει να αφήσουν τα ημίμετρα και να ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο: τη δημιουργία ενός δικού τους πρωταθλήματος.
Πλέον, το ζήτημα ήταν ποιος θα έκανε την αρχή – και αυτός ως συνήθως ήταν ο Jean-Marie Balestre, ο οποίος τον Οκτώβρη του 1980 μάζεψε…όλη τη FIA στο Παρίσι προκειμένου να παρουσιάσει το όραμά του, δημιουργώντας και επίσημα το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Formula 1, του οποίου οι κανονισμοί θα ορίζονταν αποκλειστικά από τη FISA.
Μην θέλοντας να αφήσει ανοιχτούς λογαριασμούς, ο Γάλλος το πήγε ένα βήμα παραπέρα, δηλώνοντας αμέσως μετά πως οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο (οδηγοί, ιδιοκτήτες ομάδων, διοργανωτές αγώνων, ακόμα και εθνικές ομοσπονδίες) δεν ακολουθούσε την ομοσπονδία στο νέο της εγχείρημα, θα έχανε άμεσα την άδεια που έπαιρνε από αυτή.
Το τελευταίο ζήτημα ήταν o «άσσος στο μανίκι» του Balestre: οι οδηγοί δεν θα μπορούσαν να τρέξουν στη F1 χωρίς άδεια όπως και οι ομάδες τους, ενώ οι διοργανωτές μαζί με τις ομοσπονδίες θα κινδύνευαν…με οικονομικό αφανισμό, καθώς δεν θα μπορούσαν να διεξάγουν αγώνα σε οποιοδήποτε πρωτάθλημα βρισκόταν υπό την αιγίδα της FIA.
Χρειάστηκαν μόλις δυο εβδομάδες προκειμένου να υπάρξει απάντηση από το αντίπαλο στρατόπεδο, και αυτή ήρθε…με τον τρόπο του Bernie, όταν ο Βρετανός ενημέρωσε τον δημοσιογράφο Maurice Hamilton να πάει αργά τη νύχτα στα γραφεία της Brabham, εκεί όπου η καθαρίστρια (!) θα του έδινε ένα χοντρό ντοσιέ, το οποίο έγραφε στο εξώφυλλο «Η Παγκόσμια Ομοσπονδία Motorsport παρουσιάζει το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Επαγγελματιών Οδηγών» – με το επακόλουθο αποκλειστικό, όλος ο κόσμος έμαθε για το νέο εγχείρημα του Ecclestone και της παρέας του.
Τα δύο πρωταθλήματα απείχαν παρασάγγας όσον αφορά τους κανονισμούς τους, με τη κάθε πλευρά να προωθεί το δικό της «πακέτο»: περιορισμοί στο μέγεθος των ελαστικών για τη FOCA, αφαίρεση των skirts για τη FISA. Είναι προφανές βέβαια πως το ζήτημα ήταν (και) αγωνιστικό, καθώς οι ομάδες της FISA θα είχαν σαφές μειονέκτημα με τους κανονισμούς της FOCA και τούμπαλιν, γεγονός που μεγάλωσε ακόμα περισσότερο το χάσμα μεταξύ των δύο πλευρών.
Το πρώτο πρόβλημα δεν άργησε να φανεί: και τα δύο καλεντάρια είχαν 16 αγώνες, εκ των οποίων οι μισοί ήταν στα ίδια σιρκουί και στις ίδιες ημερομηνίες, αναγκάζοντας ουσιαστικά τους διοργανωτές αυτών να διαλέξουν ανάμεσα στη FISA και στη FOCA. Παρά τις εξαγγελίες του Balestre, το κλίμα αρχικά ευνοούσε τη δεύτερη, καθώς μπορεί οι ομοσπονδίες να ήταν με το μέρος της FISA, αλλά η πλειοψηφία των συμβολαίων που είχαν υπογραφεί – και προφανώς ίσχυαν ακόμα – ήταν μεταξύ της FOCA και των τοπικών λεσχών αυτοκινήτου, ακριβώς όπως στη Jarama.
Για την ακρίβεια, τα προγράμματα και των δύο πρωταθλημάτων είχαν ως εξής:
Ακόμα και έτσι, οι τελευταίες ήταν σε πολύ δύσκολη θέση, γνωρίζοντας πως οι απειλές του Balestre θα τις κατέστρεφαν οικονομικά, καθώς θα ακύρωναν κάθε αγώνα σε αυτές πλην του πρωταθλήματος της FOCA.
Την ίδια στιγμή, οι δύο αντίπαλες οργανώσεις ξεκίνησαν να…πλασάρουν το προϊόν τους στο φιλοθεάμον κοινό: η FISA είχε τις Ferrari, Alfa Romeo και Renault ως «κράχτες» με τρία μονοθέσια έκαστος, όπως και μικρότερες ομάδες σαν τις Ligier και Osella – όσες θέσεις απέμεναν θα συμπληρώνονταν από μονοθέσια F2.
Η FOCA από την άλλη μπορούσε να καυχιέται για τη συμμετοχή περισσότερων ομάδων, όπως και ότι οι κανονισμοί της ήταν αντιπροσωπευτικοί της υπάρχουσας κατάστασης. Δεν μπορούσε όμως να κάνει το ίδιο για το καλεντάρι της, το οποίο είχε ήδη αρχίζει να…μπάζει νερά: ο πολυδιαφημισμένος αγώνας στους δρόμους της Νέας Υόρκης – η απάντηση της FOCA στο Μονακό – ακυρώθηκε, ενώ και οι διοργανωτές σε Silverstone και Spa-Francochamps αποφάσισαν να αλλάξουν στρατόπεδο και να συνταχθούν με τον Balestre.
Δεν ήταν οι μόνοι που το σκέφτονταν, καθώς όπως αναφέραμε πιο πάνω όλοι οι υπεύθυνοι γνώριζαν πως χωρίς την υποστήριξη της FISA, η χρεοκοπία ήταν το πιο πιθανό σενάριο. Ακόμα και ο πολυμήχανος Ecclestone δεν είχε τρόπο να λύσει το συγκεκριμένο θέμα, και μπροστά στην πιθανότητα να μείνει με…μηδέν αγώνες, αποφάσισε να περιορίσει τη χασούρα κάνοντας μια συμφωνία με τον Balestre: το πρωτάθλημα της F1 θα είχε τη FISA ως διοργανώτρια αρχή, αλλά οποιαδήποτε τεχνική αλλαγή θα έπαιρνε παράταση μέχρι το 1983 και η FOCA θα ξαναέπαιρνε τη θέση της στην αρμόδια επιτροπή της ομοσπονδίας.
Δυστυχώς για τον Βρετανό, ο Balestre έβλεπε τη νίκη να είναι πολύ κοντά και δεν είχε χρόνο για συμβιβασμούς, απορρίπτοντας κάθε πρόταση του αντιπάλου του. Μην έχοντας άλλη λύση, οι ομάδες της FOCA αποφάσισαν να συμμετάσχουν στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Formula 1 χωρίς όμως να υπακούσουν στους νέους κανονισμούς. Η FISA δέχτηκε την είσοδό τους με την απλή υπενθύμιση πως τα DSQ θα έπεφταν βροχή άμα δεν συμμορφώνονταν με την απαγόρευση των βοηθημάτων, και κανείς δεν ήξερε που ακριβώς θα καταλήξει όλο αυτό…
…μέχρι τη στιγμή που σε ένα σαλέ στην Αυστρία, μια τοιχογραφία θα άλλαζε την ιστορία της Formula 1.
Στα μέσα Δεκεμβρίου του 1980, οι Max Mosley, Colin Chapman (Lotus) και Teddy Mayer (McLaren) βρέθηκαν στο Kitzbühel της Αυστρίας ως προσκεκλημένοι σε έναν τοπικό αγώνα σκι – και μπορεί αυτό το ταξίδι τους να μην είχε καμία σχέση με τη F1 αρχικά, απέκτησε όμως στη συνέχεια, όταν κατά τη διαμονή τους σε ένα κοντινό σαλέ, ο Chapman παρατήρησε πως ένας τοίχος απεικόνιζε δύο άντρες να ζωγραφίζουν μια αγελάδα.
Μια ερώτηση στη σερβιτόρα φανέρωσε την ιστορία πίσω από αυτόν: κατά τη διάρκεια μιας πολιορκίας τον Μεσαίωνα, οι χωρικοί της συγκεκριμένης πόλης είχαν ξεμείνει με μόλις μια αγελάδα. Θέλοντας να κοροϊδέψουν τους αντιπάλους τους, κάθε μέρα δημιουργούσαν…ένα ακόμα πορτρέτο της, προκειμένου να δώσουν την εντύπωση πως δεν είχαν προβλήματα στη σίτιση.
Ο δαιμόνιος ιδιοκτήτης της Lotus έκανε άμεσα τον παραλληλισμό με τα δρώμενα στη F1: αυτό που έπρεπε να κάνει η FOCA – παρά το γεγονός πως τα κεφάλαιά της είχαν σχεδόν στερέψει – ήταν να…ζωγραφίσει τη δική της αγελάδα, κοινώς, να διοργανώσει αγώνα για να δείξει πως ήταν ικανή να «τρέξει» ένα ολόκληρο πρωτάθλημα, ακόμα και αν δεν υπήρχε ούτε κατά διάνοια το απαιτούμενο κεφάλαιο για τόσους αγώνες. Ενθουσιασμένος, ο Chapman ενημέρωσε άμεσα τον Mosley, ο οποίος τηλεφώνησε στον Bernie…
…του οποίου η πρώτη αντίδραση ήταν να αναρωτηθεί για το επίπεδο μέθης τους! Μερικές εξηγήσεις αργότερα πάντως ήταν αρκετές για να υιοθετήσει και αυτός τη συγκεκριμένη ιδέα, με όλες τις δυνάμεις της FOCA να εστιάζουν στην υλοποίησή της.
Απέμενε μόνο να βρεθεί ποιος ακριβώς θα ήταν αυτός ο αγώνας – και η ειρωνεία ήταν πως η ίδια η FISA τους έδωσε τη λύση, ανακοινώνοντας την ακύρωση του εναρκτήριου αγώνα της σεζόν στην Αργεντινή και την ματαίωση του αμέσως επόμενου στη Ν. Αφρική, εξαιτίας «οικονομικών δυσκολιών».
(Όπου δυσκολίες, βάλτε την άρνηση των συμμάχων της Ferrari-Renault-Alfa Romeo να κάνουν υπερατλαντικά ταξίδια με 3 μονοθέσια έκαστος και τους περισσότερους μηχανικούς που νομοτελειακά αυτά θα απαιτούσαν.)
Η νέα ημερομηνία διεξαγωγής στις αρχές Μαρτίου δεν έκανε ιδιαίτερα χαρούμενους τους Νοτιοαφρικανούς, οι οποίοι είχαν ήδη πουλήσει εισιτήρια για τις αρχές Φεβρουαρίου. Η απάντηση της FISA ήταν απλή: αν ήθελαν, θα μπορούσαν να διοργανώσουν έναν αγώνα εκτός πρωταθλήματος, αρκεί να μην χρησιμοποιούσαν τις λέξεις «non-championship» όπως συνήθως ονομάζονταν επί δεκαετίες όλα τα event με μονοθέσια F1 τα οποία δεν ήταν μέρος του πρωταθλήματος.
Άλλωστε, πλέον το πλαίσιο είχε αλλάξει με την επίσημη μετονομασία του Παγκόσμιου Πρωταθλήματος Οδηγών σε Παγκόσμιο Πρωτάθλημα F1, και τη μετάλλαξή του από μια σειρά από σκόρπιους αγώνες στους οποίους η FISA έδινε το status του «πρωταθληματικού» σε ένα πρωτάθλημα το οποίο είχε συγκεκριμένη σειρά, κανόνες και συμμετέχοντες – και κυρίως, συμβόλαια.
Κάπως έτσι, στις 7 Φεβρουαρίου διοργανώθηκε το GP Ν. Αφρικής, ένας αγώνας «Formula Libre» με όλες τις ομάδες της FOCA στο grid. Εξαιρουμένης της Γαλλίας – όπου τα media απλά τον αγνόησαν – όλος ο υπόλοιπος κόσμος είδε ένα grand prix που δεν είχε καμία διαφορά από αυτό της F1, άμα εξαιρεθεί η απουσία των κατασκευαστών.
Στα παρασκήνια βέβαια, τα πράγματα δεν ήταν τόσο ομαλά: τα ελαστικά των ομάδων είχαν ως προμηθευτή τον…Bernie Ecclestone, καθώς ούτε η Goodyear αλλά ούτε και η Michelin είχαν κάποια διάθεση να παραχωρήσουν γόμες από το stock τους – και τελικά η λύση δόθηκε από κάτι…μεταχειρισμένα Avon που βρήκε ο Ecclestone σε μια αποθήκη στην Αγγλία.
‘Όπως και να ‘χει, το σχέδιο πέτυχε. Παρά την ελεεινή κατάσταση στην οποία βρίσκονταν τα οικονομικά της, η FOCA έδειξε σε φίλους και εχθρούς πως είχε τη τεχνογνωσία να διεξάγει μόνη της έναν αγώνα F1, πρωταθληματικό ή όχι. Άλλωστε, ο Balestre δεν είχε γνώση των άδειων ταμείων της, γεγονός που έκανε τη διαφορά: στην περίπτωση που γνώριζε ότι όλα τα παραπάνω δεν ήταν τίποτα περισσότερο από ένα πυροτέχνημα, απλά θα περίμενε μέχρι οι αντίπαλοί του να…βαρέσουν κανόνι, θέτοντας μετά τους όρους του χωρίς ανταγωνισμό.
Οι Ecclestone και Mosley είχαν πάντως και άλλο ένα όπλο στη φαρέτρα τους, το οποίο φάνηκε όταν στα μέσα Ιανουαρίου ο Enzo Ferrari ζήτησε και πήρε μια συνάντηση με τη FOCA στο Maranello. Μπορεί ο Γέρος να αποκαλούσε τους garagistas «ομάδες με συναρμολογούμενα αμάξια», αλλά ήξερε πολύ καλά πως μια διάσπαση στη F1, ακόμα και αν αυτή εξεφραζόταν μέσω της αποχής των δεύτερων, θα ήταν μεγάλο πλήγμα τόσο στο κύρος όσο και στη διαφήμιση της μάρκας του.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνταν και οι έτεροι κατασκευαστές: τόσο η Alfa Romeo όσο και η Renault – αν και θεσμικά ακόμα συντάσσονταν με τη FISA – δεν επιθυμούσαν την συνέχιση της διαμάχης μεταξύ αυτής και της FOCA για εμπορικούς και αγωνιστικούς λόγους.
Φυσική συνέχεια των παραπάνω ήταν η «Συμφωνία της Modena», ένα κείμενο υπογεγραμμένο από όλες τις ομάδες ανεξαρτήτως συμμαχιών το οποίο διαχώριζε τις εξουσίες στο σπορ: η FOCA όριζε το εμπορικό σκέλος, ενώ η FISA το αθλητικό. Προφανώς, αυτή η εξέλιξη έφερνε τον Jean-Marie Balestre σε τρομερά δύσκολη θέση, αν και ο Γάλλος δεν ενέδωσε στις πιέσεις για επανένωση και δεν δέχτηκε να την επικυρώσει.
Το τελειωτικό χτύπημα ήρθε – κυριολεκτικά – από εκεί που δεν το περίμενε ο πρόεδρος της FISA, o οποίος ήταν έτοιμος να ακυρώσει και το επόμενο στη σειρά GP στο Long Beach επειδή ο οργανωτής Chris Pook είχε συνάψει συμβόλαιο με τη FOCA το οποίο δήλωνε ρητά πως ο αγώνας θα γινόταν με «ανεπηρέαστες αλλαγές στους κανονισμούς» – δηλαδή, όχι αυτούς της FISA.
Για κακή του τύχη, η Renault δέχτηκε τρομερή πίεση από την Αμερικανική θυγατρική της προκειμένου να λάβει μέρος, γεγονός που την ώθησε να δηλώσει τη συμμετοχή της στους δρόμους του LA. Με όλους τους υπόλοιπους κατασκευαστές να ακολουθούν, ήταν φανερό πως ο Jean-Marie Balestre ήταν πλέον ολομόναχος.
Το μόνο που απέμενε ήταν να ενδώσει στις πιέσεις για συμβιβασμό, με τη μοναδική του επιθυμία να είναι η επικείμενη συμφωνία να πάρει το όνομα της πλατείας που στέγαζε τα κεντρικά της FIA. Λίγο πιο δίπλα, οι Max Mosley, Ronnie Austin (δικηγόρος της Renault) και Marco Piccinini εργάστηκαν επί εβδομάδες για να συντάξουν ένα κείμενο το οποίο καθόριζε ρητά όχι μόνο τον τρόπο διοργάνωσης της Formula 1, αλλά και τον διαχωρισμό εμπορικού και αθλητικού σκέλους, όπως αναφέραμε πιο πάνω.
Το αποτέλεσμα δεν ήταν άλλο από τη «Συμφωνία Concorde», η οποία μέχρι και σήμερα αποτελεί το κείμενο στο οποίο βασίζεται όλο το οικοδόμημα της F1. Πιστοί στον παραπάνω διαχωρισμό, όλοι οι εμπλεκόμενοι συμφώνησαν στις αλλαγές κανονισμών που είχε προωθήσει η FISA, βάσει των οποίων θα διεξάγονταν το επικείμενο πρωτάθλημα αλλά και τα επόμενα.
Τελικά όμως, ποιος νίκησε;
O Jean-Marie Balestre δεν άργησε να βγάλει τον εαυτό του νικητή: παρά το γεγονός πως το όραμά του για ένα πρωτάθλημα εξ’ ολοκλήρου ελεγχόμενο από την ομοσπονδία δεν έλαβε σάρκα και οστά, η FISA είχε τον κύριο έλεγχο των κανονισμών χωρίς να τον διεκδικεί κάποια άλλη πλευρά.
Επίσης νικητής ένιωθε και ο Bernie Ecclestone: όλο το εμπορικό κομμάτι του σπορ είχε περάσει στα χέρια του, μαζί με τα τηλεοπτικά δικαιώματά του (όχι πως ενδιαφερόταν κανείς τότε για το τελευταίο), ενώ και οι ομάδες πλέον θα έπαιρναν μεγαλύτερο κομμάτι από τη πίτα των εσόδων.
