FIAFormula 1RETRO F1ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΙΑΚΑΛΟΣ

Η F1 στην Αμερική: Μια σειρά από ατυχή γεγονότα

Με αφορμή την θέσπιση 2ου αγώνα στις ΗΠΑ από του χρόνου, θυμόμαστε τις διάφορες πίστες που φιλοξένησαν αγώνα F1 επί αμερικανικού εδάφους, από το Watkins Glen στο Miami…

1950-1960: Indianapolis (με μερικές εξαιρέσεις)

Μπορεί να ακούγεται παράξενο στους νεότερους φίλους του σπορ, αλλά στην πρώτη δεκαετία της Formula 1 (1950-1960) το φημισμένο Indianapolis 500 ήταν «κανονικά» μέρος του. Τα εισαγωγικά δεν είναι τυχαία: τα μονοθέσια, οι κανονισμοί (από το 1953 και έπειτα) και κυρίως η ίδια η φύση του αγώνα – 200 γύροι σε οβάλ – ήταν παντελώς ξένα προς τη F1, με τις ομάδες του grid να μην συμμετέχουν καν, λόγω του τεράστιου κόστους ενός υπερατλαντικού ταξιδιού και των λίγων σχετικά διαθέσιμων πόντων σε ένα grid 33 συμμετεχόντων.

Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε πως κανένας δεν κατάλαβε γιατί το Indy 500 μετρούσε κανονικά στην κατάταξη κάθε σεζόν, ένα γεγονός που οδηγούσε σε κωμικοτραγικά σκηνικά – όπως το 1959, όταν η νίκη του Rodger Ward στο «Brickyard» ήταν αρκετή για να του δώσει τη 10η θέση στο Οδηγών, παρά το γεγονός πως δεν οδήγησε πουθενά εκτός Αμερικής!

O Alberto Ascari ήταν ο μοναδικός οδηγός F1 που κατάφερε να καταταχθεί στο grid του Indy 500 όσο αυτό ήταν μέρος του καλενταριού – Indianapolis 500, 1952

Το 1959 είχαμε και την πρώτη απόπειρα διεξαγωγής αγώνα F1 εκτός της πολιτείας της Indiana, με τον διοργανωτή Alec Ulmann να εξασφαλίζει πως ο τελευταίος αγώνας της σεζόν θα γινόταν στην πίστα του Sebring. Ο αγώνας ήταν συναρπαστικός (με τον Brabham να κερδίζει το πρωτάθλημα…σπρώχνοντας το μονοθέσιό του πέρα από τη γραμμή, έχοντας μείνει από καύσιμα) το ίδιο όμως δεν μπορούσε να ειπωθεί για την προσέλευση των θεατών, η οποία ήταν πενιχρή.

Η μικρή προσέλευση επαναλήφθηκε και στην απόπειρα της επόμενης σεζόν, αυτή τη φορά στο Riverside της California. Για την ακρίβεια, ήταν τόσο χαμηλή που τα έσοδα ήταν…στο μηδέν – και οι επιταγές των νικητών ακάλυπτες (!), συνεπώς έπρεπε να παρέμβει η ομοσπονδία της χώρας για να δώσει τη λύση την τελευταία στιγμή. Με το (σαφώς αποτυχημένο) πείραμα της Indianapolis να φτάνει στο τέλος του σιγά σιγά και το ενδιαφέρον να παραμένει πολύ χαμηλά τόσο σε επίπεδο θεατών όσο και συμμετεχόντων, έπρεπε να βρεθεί μια σταθερή λύση…

1961-1980: Watkins Glen

…και αυτή θα βρισκόταν 250 μίλια βορειοδυτικά της Νέας Υόρκης, όταν σε μια απέλπιδα προσπάθεια να σώσει τα προσχήματα, ο δικηγόρος Cameron Argetsinger πρότεινε στην ομοσπονδία της χώρας του να διοργανώσει το US Grand Prix του 1961 στην πίστα του Watkins Glen, την οποία κατείχε. Η θέληση όλων των εμπλεκομένων να διεξαχθεί ο αγώνας ήταν τεράστια, αφού ο συμπατριώτης τους Phil Hill πάλευε για το πρωτάθλημα, και η παρουσία του στον παραδοσιακά τελευταίο αγώνα της σεζόν σε αμερικανικό έδαφος θα ήταν εχέγγυο επιτυχίας.

Ο Argetsinger τελικά πήρε το ΟΚ…6 εβδομάδες πριν την προγραμματισμένη ημερομηνία, καταφέρνοντας σε αυτό το χρονικό διάστημα να κάνει τις απαραίτητες μετατροπές στο σιρκουί. Δυστυχώς για εκείνον, ο Hill δεν έδωσε το παρόν εντός πίστας (ήταν όμως αγωνοδίκης), αφού με τον Αμερικάνο ήδη πρωταθλητή και τον teammate του Wolfgang Von Trips να έχει φύγει από τη ζωή στον προηγούμενο αγώνα της Monza, ο Enzo Ferrari δεν είχε σκοπό να στείλει την ομάδα του στο Watkins Glen – παρά τα υπέρογκα ποσά που δέχτηκε για τη συμμετοχή του.

Υπέρογκα επίσης ήταν και τα χρηματικά έπαθλα των συμμετεχόντων, για ευνόητους λόγους: με το πρωτάθλημα πολλές φορές να έχει ήδη κριθεί πιο πριν, χρειαζόταν ένα ειδικό κίνητρο προκειμένου να πειστούν οδηγοί και ομάδες να κάνουν το υπερατλαντικό ταξίδι. Βέβαια, πέραν του οικονομικού σκέλους, η πίστα γρήγορα έγινε ένας από τους αγαπημένους προορισμούς στο καλεντάρι, με τους θεατές να συρρέουν κατά χιλιάδες και τους οδηγούς να λατρεύουν τις γρήγορες καμπές της.

O Jim Clark βλέπει πρώτος τη καρό σημαία από τον Tex Hopkins (όπως πάντα με πούρο και λιλά πουκάμισο) – Watkins Glen, 1967

Για τα επόμενα 20 χρόνια, η μικρή πόλη κοντά στα σύνορα ΗΠΑ-Καναδά θα γινόταν ο συνδετικός κρίκος μεταξύ ευρωπαϊκού και αμερικάνικου motorsport: μερικά μόνο από τα γεγονότα που συνέβησαν εκεί ήταν οι back to back νίκες του Jim Clark το 1966-67, η «εντός έδρας» pole position του Mario Andretti το 1968 στον πρώτο του αγώνα στη F1, οι παρθενικές νίκες των Rindt και Fittipaldi το 1969 και 1970 αντίστοιχα, όπως και ο «τελικός» μεταξύ του Emmo και του Clay Regazzoni το 1974, με πρωταθλητή τον Βραζιλιάνο.

Δυστυχώς, δεν έλειψαν και τα τραγικά συμβάντα: ο Graham Hill έσπασε και τα δύο του πόδια το 1969, τα χειρότερα όμως θα ερχόντουσαν μερικά χρόνια μετά, όταν οι Francois Cevert και Helmuth Koinigg έχασαν την ζωή τους στο Glen με παρόμοιο τρόπο – έχοντας χάσει τον έλεγχο του μονοθεσίου τους, οι μπαριέρες δεν κατάφεραν να ανακόψουν την πορεία τους και λειτούργησαν όχι ως προστατευτικά, αλλά σαν λαιμητόμοι.

Εξαιτίας και των παραπάνω, η φήμη της πίστας άρχισε να αλλάζει, με το ανώμαλο οδόστρωμα και τις υπεργρήγορες καμπές να τείνουν περισσότερο προς το επικίνδυνο. Φυσικό και επόμενο ήταν η F1 να ξεκινήσει να κοιτάζει προς άλλες κατευθύνσεις, και με το status του Watkins Glen να ήταν πολύ μεγάλο ακόμη για να φύγει από το καλεντάρι, άρχισε η αναζήτηση για έναν δεύτερο αγώνα στις ΗΠΑ.

1976-1988: Long Beach (και μετά Las Vegas, και Detroit, και Dallas…)

O διοργανωτής Chris Pook υποσχέθηκε στον Bernie Ecclestone πως θα δημιουργούσε «το Monaco της Δυτικής Ακτής» μέσα στην πόλη του Long Beach, σε ένα «πακέτο» που θα έμοιαζε στο Πριγκιπάτο όχι μόνο στις κλειστές, στενές στροφές, αλλά και στους σταρ – με το Hollywood να είναι μόνο μερικά μίλια μακριά – και μετά από την επιτυχημένη πρόβα τζενεράλε το 1975 σε έναν αγώνα F5000, η επόμενη σεζόν έφερε το πρώτο «United States Grand Prix West». Η επιτυχία ήταν άμεση, και η νίκη του Mario Andretti την επόμενη σεζόν παγίωσε τη θέση του ως το νέο επίκεντρο του σπορ στις ΗΠΑ.

Το προδιαγεγραμμένο τέλος του Glen ήρθε το 1981, όταν οι διοργανωτές δεν κατάφεραν να ξεπληρώσουν το δάνειο 750.000$ που είχαν πάρει από την FOCA για τον αγώνα της προηγούμενης σεζόν. Γνωρίζοντας ίσως πως θα απουσιάσει από το καλεντάρι (παρά το γεγονός πως αρχικά είχε δηλωθεί), ο Bernie και οι συν αυτώ είχαν ήδη συμφωνήσει με την πόλη του Las Vegas για την διοργάνωση του τελευταίου αγώνα της σεζόν, στο…πάρκινγκ του καζίνο Caesars Palace.

Ο συγκεκριμένος αγώνας δέχτηκε σφοδρή κριτική από οδηγούς και ομάδες για την φαινομενική προχειρότητά του, με τον Ecclestone (κυρίαρχο του παιχνιδιού πλέον μετά την υπογραφή του Concorde Agreement) να μην πτοείται, προσθέτοντας και τρίτο αγώνα στις ΗΠΑ το 1982, αυτή τη φορά στους δρόμους του Detroit. Ήταν μια παράξενη επιλογή, κυρίως επειδή η εικόνα του βιομηχανικού Detroit ήταν αντίθετη με αυτή που οραματίζονταν ο Βρετανός για το προϊόν του, με την οργάνωση όμως να είναι άθλια – από τα γκαράζ και το ευρύτερο paddock μέχρι τις εγκαταστάσεις για τα media και τα (μικρά ακόμα) μέτρα ασφαλείας, σχεδόν τίποτα δεν ήταν στο επίπεδο που είχαν συνηθίσει οι άνθρωποι του σπορ.

O Ayrton Senna με φόντο το “Spirit of Detroit”, ένα από τα ορόσημα της πόλης – Detroit, 1986

Ακόμα και έτσι, ο αγώνας της επονομαζόμενης «Motor City» (ως η πόλη των General Motors, Ford και Chrysler) παρέμεινε στο πρόγραμμα της F1 μέχρι το 1988, σε μεγάλο βαθμό επειδή τα άλλα δύο event αποχώρησαν από το καλεντάρι το 1983 για διαφορετικούς λόγους το καθένα: το Las Vegas είχε την πολύ χαμηλή προσέλευση και την κακή γνώμη των συμμετεχόντων, ενώ το Long Beach τα ολοένα και αυξανόμενα κόστη (από 575.000$ την πρώτη χρονιά σε 1.750.000$ την τελευταία), μαζί με ένα προτεινόμενο συμβόλαιο από τα IndyCar.

Το 1984 υπήρξε και ένας αγώνας στο Dallas του Texas, αλλά πέρα από τον νικητή Keke Rosberg (και τον Nigel Mansell, που τερμάτισε τέταρτος σπρώχνοντας το μονοθέσιο σαν τον Brabham στο Sebring), μάλλον κανείς δεν τον θυμάται. Αρχικά το σχέδιο ήταν να διεξαχθεί αγώνας και την επόμενη χρονιά, όμως η σύλληψη του διοργανωτή Rob Walker για οφειλές 85.000.000$ στην εφορία έβαλε ταφόπλακα στην όποια συνέχεια του συγκεκριμένου GP.

1989-1991: Phoenix (και μετά το χάος)

Κάπως έτσι, ο αγώνας του Detroit ήταν ο μοναδικός στις ΗΠΑ μέχρι το 1988, όταν η δυσφορία όλων με τη κατάσταση της πίστας (μεταξύ άλλων, η άσφαλτος είχε ρωγμές σε πολλά σημεία και τα γκαράζ των ομάδων στεγαζόντουσαν σε προσωρινά κτίρια) έφτασε σε τέτοιο σημείο που έπρεπε να βρεθεί εναλλακτική – και με την πίστα στο κοντινό πάρκο Belle Isle να μην προχωράει, η λύση βρέθηκε σε ένα ακόμη σιρκουί πόλης, αυτή τη φορά στο Phoenix της Arizona.

Τα 1.600.000$ που θα έδινε το δημοτικό συμβούλιο κάθε χρονιά που γινόταν ο αγώνας ήταν μια καλή αρχή, αλλά τα πράγματα γρήγορα στράβωσαν: με τον αγώνα να γίνεται αρχές Ιουνίου υπό θερμοκρασία 38°C, η προσέλευση ήταν απογοητευτική, ενώ και ο σχεδιασμός της πίστας δεν έλκυε τους οδηγούς.

Τρία χρόνια ήταν όσο κράτησε το GP στην πρωτεύουσα της Arizona, και όταν η FOCA αποφάσισε να διακόψει το συμβόλαιο το 1992, δεν υπήρχε εναλλακτική – για πρώτη φορά στην ιστορία της Formula 1, δεν υπήρχε αγώνας σε Αμερικανικό έδαφος.

O Jean Alesi στρίβει μπροστά από τους Gerhard Berger, Ayrton Senna και…J.J. Lehto – Phoenix, 1991

Αυτό το γεγονός δεν πέρασε απαρατήρητο από τον πρόεδρο της Ford Motor Company Jacques Nasser, ο οποίος στα μέσα των 90’s είχε σχολιάσει ειρωνικά πως «δεν καταλαβαίνει γιατί το Πρωτάθλημα Formula 1 θεωρείται Παγκόσμιο, αφού δεν περνάει από την μεγαλύτερη αγορά του κόσμου». Μια καλή απάντηση στο καυστικό αυτό σχόλιο μπορεί να βρεθεί στα νούμερα τηλεθέασης, τα οποία…δεν έπειθαν: ο τελευταίος αγώνας στο Long Beach το 1983 είχε το ¼ των τηλεθεατών του IndyCar και το 1/8 αυτών του NASCAR, γεγονός που καθιστούσε απαγορευτικά τα πολλά χρήματα που ζητούσε ο Ecclestone.

Ευτυχώς για τον Bernie, το πρώτο από τα δύο πρωταθλήματα δεν ήταν πλέον απειλή: το IndyCar διασπάστηκε το 1996 σε IRL και CART, χάνοντας ραγδαία την δημοτικότητά του και αφήνοντας για πολλούς ανοιχτό τον δρόμο για την επιστροφή της F1. Και πραγματικά, από το 1996 κιόλας υπήρχαν δημοσιεύματα για την μελλοντική διεξαγωγή του αγώνα στο Las Vegas, σε μια ολοκαίνουρια πίστα που θα χτιζόταν στην άκρη του φημισμένου Strip.

Η δημιουργία μιας πίστας ήταν προαπαιτούμενο πλέον, καθώς η Formula 1 δεν ήθελε να επαναλάβει τις επί το πλείστον κακές εμπειρίες της με τα αμερικάνικα σιρκουί πόλης – η γραφειοκρατία όμως και οι ενστάσεις της κομητείας έβαλαν φρένο στα σχέδια του Las Vegas, με τη καλύτερη εναλλακτική (η οποία γρήγορα έγινε βασικός στόχος) να έρχεται από τον Tony George, ιδιοκτήτη της πίστας στην Indianapolis.

Ο George υποσχέθηκε πως θα δημιουργούσε όχι μόνο μια πίστα εντός του οβάλ, αλλά και νέα pits μαζί με εγκαταστάσεις για τα media, δίνοντας στην F1 πάτημα στο κυριολεκτικό επίκεντρο του μηχανοκίνητου αθλητισμού στις ΗΠΑ. Οι εξαγγελίες του ικανοποίησαν τον Ecclestone, και τον Δεκέμβρη του 1998 ανακοίνωσαν από κοινού τη διεξαγωγή του United States GP από το 2000 και μετά.

2000-2007: Indianapolis, πράξη 2η

Ο πρώτος αγώνας ήταν σίγουρα επιτυχής, με 250.000 κόσμου να βρίσκονται στις εξέδρες (αριθμός ρεκόρ) και το σύνολο του paddock να μιλάει με τα καλύτερα λόγια για την οργάνωση και τον επαγγελματισμό των διοργανωτών. Η επόμενη χρονιά θα ήταν επίσης θετική, με τον Mika Hakkinen να παίρνει τη τελευταία του νίκη και τον μεγάλο Murray Walker να δέχεται τιμές από όλους στην τελευταία του μετάδοση – μόνο που μετά ξεκίνησαν οι αναποδιές.

O Michael Schumacher περνάει από το φημισμένο “Yard of Bricks” – Indianapolis, 2001

Ο αγώνας του 2002 έχει μείνει στην μνήμη όλων για το deadheat (σ.σ. τερματισμός στο ίδιο χιλιοστό) που προσπάθησε να κάνει ο Michael Schumacher με τον teammate του Rubens Barrichello, δίνοντας τη νίκη τελικά στον Βραζιλιάνο μαζί με αρκετή κριτική. Βέβαια, αυτό ήταν πταίσμα μπροστά στα γεγονότα του 2005 (για τα οποία μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά εδώ), τα οποία πλήγωσαν ανεπανόρθωτα την εικόνα της F1 στις ΗΠΑ – και απολύτως φυσιολογικά, το συμβόλαιο με την FOM δεν ανανεώθηκε πέραν του 2007, αφήνοντας άλλη μια φορά το σπορ χωρίς παρουσία στα States.

2012-σήμερα: Austin (και προσεχώς Miami)

Για σχεδόν τρία χρόνια οι φήμες οργίαζαν για Νέα Υόρκη, Miami και San Francisco μεταξύ άλλων, όμως καμία πρόταση δεν ξεπέρασε το θεωρητικό στάδιο – και κάπου εκεί εμφανίστηκε σαν από μηχανής θεός ο εκατομμυριούχος Tavo Hellmund, ο οποίος πήγε στον παλιό γνώριμό του Bernie Ecclestone μια «έτοιμη» πρόταση: τη δημιουργία ενός σιρκουί κόστους 200.000.000$ στο Austin του Texas, με μεγάλη κρατική επιχορήγηση (περί τα 25.000.000$ τον χρόνο) και με κύριο μέλημα την διεξαγωγή αγώνα Formula 1.

Όπως ανέφερε ο Bernie στο ανακοινωθέν τον Μάιο του 2010, ήταν «η πρώτη φορά που μια πίστα θα κατασκευαζόταν ειδικά για τις ανάγκες της Formula 1 στην Αμερική», με τον Hellmund να προσθέτει πως «γνωρίζουμε τι έλειπε από τα Αμερικάνικα GP τα τελευταία 30 χρόνια – και έχουμε μια τεράστια ευκαιρία να το κάνουμε σωστά».

Κατά τα φαινόμενα, το έκαναν – ο τελευταίος αγώνας χρονικά πριν από λίγες μέρες έσπασε το ρεκόρ προσέλευσης που κρατούσε το Βρετανικό GP του 2019, με 400.000 κόσμου να προσέρχονται στο Circuit of the Americas στο σύνολο του τριημέρου. Επιπρόσθετα, οδηγοί όπως οι Alonso, Hamilton και Button επαίνεσαν τη χάραξη της πίστας, η οποία «κλέβει» στροφές από άλλες πίστες, όπως το σύμπλεγμα Maggotts-Becketts του Silverstone, η στροφή 8 του Istanbul Park και το κομμάτι του σταδίου στο Hockenheim.

Έτσι φτάσαμε στο σήμερα: πλέον η F1 έχει έναν αγώνα στο Austin ο οποίος πιθανότατα θα παραμείνει για πολλά χρόνια ακόμη στο καλεντάρι (σ.σ. οι υπογραφές για μια νέα δεκαετή επέκταση θεωρούνται ζήτημα χρόνου), ενώ το μέλλον θα περιλαμβάνει και την πέμπτη κατά σειρά διαδρομή σε δρόμους αμερικάνικης πόλης, αυτή τη φορά στο Miami.

Κλείνοντας, βλέπουμε πως για πρώτη φορά μετά από την 20ετή παρουσία του Watkins Glen, φαίνεται να υπάρχει ένα σταθερό επίκεντρο στις ΗΠΑ όσον αφορά τη Formula 1 – και σε μια επανάληψη της ιστορίας, το παραπάνω επίκεντρο ακολουθεί μια επέκταση σε αγώνα εντός πόλης, με τον Stefano Domenicali να αφήνει ανοιχτό και το ενδεχόμενο ενός τρίτου αγώνα σε βάθος χρόνου.

Μένει να δούμε εάν θα επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος, ή εάν οι ΗΠΑ θα είναι πλέον από τα ισχυρά χαρτιά της Formula 1…

Στο επόμενο μέρος, θα δούμε τους λόγους που η Formula 1 δεν έχει «πιάσει» στο αμερικάνικο κοινό επί σειρά δεκαετιών, και γιατί αυτό αλλάζει τα τελευταία χρόνια…

Διαβάστε όλα τα νέα της Formula 1 εδώ, ενώ πλέον μπορείτε να μας βρείτε στο InstagramYouTubeTik TokDiscord και Twitter.

Γιώργος Τσιάκαλος

Η πρώτη του ανάμνηση από Formula 1 είναι να ρωτάει το 2003 αποσβολωμένος τον πατέρα του γιατί ο Barrichello δεν πήρε το πρωτάθλημα αν και κέρδισε στον τελευταίο αγώνα - και μετά από κάποιες αναγκαίες εξηγήσεις μετά, άρχισε το κόλλημα... Θα τον βρείτε να ποστάρει μεγάλα και δυσανάγνωστα κείμενα στο f1racingnews.gr και να (προσπαθεί να) ταλαιπωρεί κόσμο στο twitter.